Page 203 - Ankara - Bilim Uygulamaları 2023

Koronav rüsün küresel salgın olarak lan ed lmes yle b rl kte salgının kl m
değ ş kl ğ le bağlantısının olup olmadığına da r b rçok görüş ortaya
atılmıştır. Bazı b l m nsanları koronav rüs ve kl m değ ş kl ğ n n köken n n
ortak olduğunu bel rtmekted r. D xon, R.’ye göre sıcaklığın artması ve
bununla b rl kte buzulların er mes yle buzlarda donmuş hâlde bulunan
v rüs ve bakter ler n salınması ölümlere neden olab lmekted r .
D ğer taraftan Harvard Ün vers tes İkl m, Sağlık ve Küresel Çevre Merkez
D rektörü Dr. Aaron Bernste n, koronav rüsün hızla yayılmasını kl m
değ ş kl ğ n n tet kled ğ ne da r doğrudan kanıt olmadığını, ancak kl m
değ ş kl ğ n n dünyadak d ğer türlerle l şk m z değ şt rd ğ n bunun da
sağlık ve enfeks yon r sk açısından öneml olduğunu vurgulamaktadır.
Bernste n’e göre gezegen ısınırken karada ve den zde yaşayan çeş tl türler
sıcaktan uzaklaşmak ç n kutuplara yönelmekte, bu da normalde temas
etmemes gereken pek çok türün temas etmes n sağlayarak, patojenlere
yen konaklara yerleşme fırsatını vermekted r. İkl m değ ş kl ğ n n temel
nedenler n n çoğu aynı zamanda küresel salgın r skler n de artırıyor.
Ayrıca ormansızlaşma, dünyadak hab tat kaybının en büyük neden d r.
Yaşam alanı kaybı hayvanları göç etmeye, potans yel olarak d ğer
hayvanlarla ve nsanlarla temas etmeye ve m kropları paylaşmaya
zorlamaktadır.

Su ve Gıda Kaynaklı Hastalıklar
İkl m değ ş kl ğ sağlığın sosyal ve çevresel bel rley c ler nden olan “güvenl
çme suyu, yeterl gıda ve güvenl barınak” koşullarını etk lemekted r.
DSÖ’ye göre; 2030-2050 yılları arasında, kl m değ ş kl ğ n n neden olduğu
yeters z beslenme (malnutr syon), sıtma, shal ve sıcak stres sonucu, her
yıl 250.000 artan ölüm beklenmekted r.
V br o kolera, shal ve su kaybına neden olan, yüksek sıcaklıklara maruz
kalındığında hızla çoğalan bağırsak hastalığı olan koleraya neden olan
patojend r. Özell kle trop k alanlardak kıyı bölgeler nde den z sularının
sev yeler n n yükselmes ve bunun yol açacağı sel neden yle artacağı
düşünülmekted r
Yapılan b r çalışmanın sonuçlarına göre, aşırı yağış ve sıcaklıklar salmonella
r sk n özell kle kıyı topluluklarını etk lemekted r (J ang ve d ğerler , 2015).
Gelecek projeks yonlarında kl m değ ş kl ğ n n etk ler sebeb yle yağış ve
sıcaklık artış beklent ler kıyı bölgelerde yaşayan nsanlarda salmonella
r sk n n artacağını göstermekted r.

Ultrav ole Radyasyonu Etk ler
Ozon tabakasındak ncelme neden yle güneşten gelen ultrav yole ışınları
soğurulmadan yeryüzüne nmekted r. Soğurulmayan UV ışınları özell kle
uzun sürel etk len mde nsan sağlığı ç n tehl ke arz etmekted r. UV ışınları
c lt kanser , solar ret nopat (güneş n d rekt zlenmes sonucu oluşan kl n k
tablo), konjonkt v t (göz akını örten dokunun lt haplanması) ve bağışıklık
s stem n baskılayacak hastalıklar açısından nsanları etk lemekted r.
ltrav yole radyasyon (UVR) güneşten kaynaklanır ve vücudun D v tam n
üret m ne yardımcı olur. Herşeyde olduğu g b fazlası zarardır. Dalga
boylarına göre c ld n yaşlanmasından kansere kadar değ şen yan etk ler
vardır.