Page 202 - Ankara - Bilim Uygulamaları 2023

Kasırgalar, Fırtınalar, Seller ve Yangınlar
Ekstrem hava olayları; ölümler, yaralanma, afet sonrası salgın hastalık,
göç ve yeters z beslenme g b sorunları da beraber nde get rmekted r
2004 tsunam felaket nde Sr Lanka’da sah l kes m ndek çocukların %14-
39’unda post-travmat k stress bozukluğu gözlenm şt r . 2020 yılında Ç n’ n
doğusunda bulunan J angx eyalet nde ş ddetl yağmur sonucu meydana
gelen selden 5,2 m lyondan fazla nsan etk lenm şt r.
Kasırgaların gözlemlenmeye başladığı 1960’larda bu yana lk kez, 2016 le
2019 arasında peş peşe 4 yıl 5. Kategor kasırgalar yaşanmıştır. Ş md ye
kadar Atlant k’te yaşanan 26 adet 5. Kategor kasırganın beş 2016 yılından
sonra gerçekleşm şt r. Atlant k’ n yanı sıra Pas f k’te de son 10 yılda rekor
ş ddette kasırga ve tayfunlar gözlemlenm şt r.1960’larla kıyaslama
yapıldığı zaman son 10 yılda doğal felaketler n sayısının üç katına çıktığı,
her b r felaketten etk lenen nsan sayısının daha fazla olduğu
görülmekted r.

Vektör Kaynaklı Hastalıklar
Vektör kaynaklı hastalıklar s vr s nek, kum s neğ , kene, kara s nekler g b
eklembacaklıların sokması le hastalık etken n nsana bulaştırması
sonucu oluşan hastalıklardır. Vektörler genell kle nem ve sıcaklıktan
etk lenmekted rler. Vektör dağılımındak b r değ ş kl k nsan sağlığını da
etk leyecekt r. Artan ortalama sıcaklık vektörler n dağılımını ve
çokluğunu etk leyecek, patojenler n daha hızlı çoğalmasına neden
olacaktır. S vr s nekler nsanları doğrudan öldürmezler ancak hastalıkların
yayılımında rol oynamaktadırlar. Dünya çapında ölüm nedenler n n
araştırdığı b r çalışmaya göre, dünyanın en ölümcül hayvanları
s vr s neklerd r (R tch e ve Roser, 2018). 2016 yılında s vr s nekler, sebep
oldukları salgın hastalıklar neden yle 780 b n nsanın hayatını
kaybetmes ne neden olmuştur. Sıtma, Batı N l Ateş , Z ka V rüsü Hastalığı,
dang humması, ensefal t ve ch kungunya s vr s nekler tarafından yayılan
hastalıklar arasında bulunmaktadır. Küresel sıcaklık artışlarında s vr s nek
kaynaklı hastalıklardan sıtma ve dang hummasının ç zd ğ tablonun
dramat k b r yayılım gösterd ğ bel rt lmekted r.

Enfeks yon ve Salgın Hastalıklar
Dünya Sağlık Örgütüne göre kl m değ ş m nden etk lenecek enfeks yöz
hastalıklar; kuş gr b , KKKA, kolera, uyku hastalığı, ebola, paraz tler, veba,
verem, lyme hastalığı, zararlı den z yosunları, kızıl humma, sarı hummadır.
Enfeks yon hastalıkları 21. yüzyıla kadar ABD g b gel şm ş ve refah
sev yes yüksek ülkelerde dah toplu ölümlere yol açmıştır. Günümüzde
neredeyse her hafta sağlık l teratürüne yen b r patojen dâh l ed lmekte
ve her k -üç yılda b r yen enfeks yon hastalıklar tanımlanmaktadır.
İnsanlık tar h nde, ç çek hastalığı, veba, dang v rüsü, AIDS, gr p, ş ddetl
akut solunum sendromu (SARS), Batı N l hastalığı ve tüberküloz dâh l
olmak üzere b rçok öneml pandem kayded lm şt r. Dünya tar h ndek en
yıkıcı salgın olarak 50 m lyondan fazla nsanı öldüren 1918-1919 yıllarında
yaşanan İspanyol gr b kayda geçm şt r